θυμέλη

Όρος με τον οποίο χαρακτηρίζονται διάφορα μέρη του αρχαίου ελληνικού θεάτρου. Ειδικότερα, η θ. μπορεί να ήταν βήμα ή βωμός στην ορχήστρα, σκηνή ή λογείον ή και η ίδια η ορχήστρα. Κατά τους τραγικούς, η θ. ήταν βωμός που βρισκόταν στην ορχήστρα και σχημάτιζε ένα είδος σκαλοπατιού. Είναι άγνωστο, αν επρόκειτο για κτιστό και ακίνητο ή ξύλινο και κινητό βωμό.

* * *

θυμέλη, ἡ (ΑΜ, Α δωρ. τ. θυμέλα)

φρ. «ὁ τῆς θυμέλης δομέστικος» — αξιωματούχος που είχε την επιμέλεια τών λαϊκών θεαμάτων και διασκεδάσεων

αρχ.

1. βωμός, θυσιαστήριο

2. η εστία, ο βωμός τού οίκου

3. συνεκδ. ιερός τόπος, σηκός

4. (στο αρχαίο ελληνικό θέατρο) α) ο βωμός τού Διονύσου που ήταν τοποθετημένος στο κέντρο τής ορχήστρας τού θεάτρου και στις βαθμίδες τού οποίου στεκόταν ο κορυφαίος τού χορού

β) συνεκδ. ολόκληρος ο χώρος τής ορχήστρας

γ) στον πληθ. αἱ θυμέλαι

ο χορός

δ) (κατ' επέκτ.) το ικρίωμα τού θεάτρου, η σκηνή

ε) στον πληθ. τα θεάματα, οι θεατρικές παραστάσεις

5. είδος πλακούντα ο οποίος προσφερόταν ως θυσία στους θεούς

6. (κατ' επέκτ.) ψηλός, περιφανής τόπος, κατάλληλος για βήμα ενός ρήτορα

7. πάπ. η θόλος τής Επιδαύρου

8. φρ. α) «ἡ θυμέλη τοῡ βωμοῡ» — η εσχάρα τού βωμού, το μέρος πάνω στο οποίο βρισκόταν η πυρά τής θυσίας, η εστία

β) «ἀναβαίνειν ἐπὶ τὴν θυμέλην» και απλώς «ἀναβαίνειν» — λεγόταν για δραματικό ποιητή ή για τον κορυφαίο

γ) «ὁ ἀπὸ τῆς θυμέλης» — ο δραματικός ποιητής, κατ' αντίθ. προς «τὸν ἀπὸ τοῡ βήματος», τον ρήτορα

δ) «ὥσπερ ἐκ θυμέλης» — σαν θεατρικός.

[ΕΤΥΜΟΛ. < θ. θυ- τού θύω (I) + επίθημα -μελ-, κατά τα θεμέλιο, πιμελή. Η αρχική σημασία ήταν «βωμός καύσεως τών θυμάτων». Η ύπαρξη τέτοιων βωμών στα αρχαία θέατρα προκάλεσε την εξέλιξη τής σημασίας σε «θεατρική σκηνή»].